فرهنگ، هنر، میراث و تولیدات خلاقانه - شامل تئاتر، سینما، موسیقی، ادبیات، موزه‌ها، تئاتر، میراث تاریخی و هنری - بخش مرکزی هویت اجتماعی، تاریخی و مدنی کشورهاست. در فرانسه نیز، این امر اهمیت تاریخی و ساختاری دارد و فرهنگ بخشی از «هویت ملی»، «قدرت نرم» و «پیوستگی اجتماعی» محسوب میشود.

دولت و نهادهای عمومی (هم دولت مرکزی و هم شوراها) نقش بنیادین در پشتیبانی از فرهنگ دارند. در فرانسه، بخش بزرگی از فعالیت‌های فرهنگی از طریق بودجه دولتی، یارانه، حمایت از هنرها، موزه‌ها، تئاترها، مدارس هنر، حمایت از تولید فرهنگی، و همچنین سیاست‌های مالیاتی و مالی (مانند تشویق به حمایت های داوطلبانه، حمایت خیّران و شرکت‌ها) تأمین می‌شود. این حمایت دولتی برای تضمین «دسترسی برابر به محصولات فرهنگی» برای همه اقشار جامعه مهم است و نه فقط برای کسانی که توانایی پرداخت بلیت شرکت در برنامه های فرهنگی و اجراهای هنری را دارند. اگر فرهنگ صرفاً بر مبنای بازار یا بلیت فروشی اداره شود، بخش بزرگی از جمعیت ممکن است از آن محروم بمانند؛ بنابراین یارانه دولتی باعث ترویج عمومی شدن فرهنگ می‌شود.

علاوه بر بعد اجتماعی و هویتی، سرمایه‌گذاری در فرهنگ و صنایع خلاق می‌تواند اثرات مثبت اقتصادی (شهرسازی، گردشگری، اشتغال، نوآوری) و شبکه‌ای (شبکه موزه‌ها، سالن‌های نمایش، آموزش هنر، تولید آثار جدید) داشته باشد.  در دنیای امروز، با جهانی‌شدن، دیجیتالیزه شدن و رقابت بین فرهنگی کشورها، حفظ و تقویت فرهنگ ملی همراه با نوآوری و تنوع برای قدرت نرم، گردشگری، تعاملات بین‌المللی و سهم کشور در گفتمان جهانی بسیار حیاتی است. بنابراین تخصیص بودجه به فرهنگ — از منابع دولتی و عمومی — نه هزینه‌ای لوکس یا «اختیاری»، بلکه یک سرمایه‌گذاری استراتژیک موثر بر هویت، همبستگی اجتماعی، عدالت فرهنگی، نوآوری و آینده یک کشوراست. فرانسه نیز با سابقه هنر، ادبیات، سینما و میراث غنی، سعی کرده این وجه را همواره حفظ نماید.

متوسط بودجه فرهنگ در فرانسه

برای بررسی میزان بودجه ای که در فرانسه به امور فرهنگی اختصاص پیدا می کند، باید توجه داشت که بودجه مذکور تنها شامل بودجه مرکزی (دولت) نیست، بلکه شامل هزینه‌های محلی (شوراها، شهرداری‌ها)، حمایت مالیاتی و تشویق به مشارکت خصوصی، و سایر نهادها نیز می‌شود.

بررسی اقتصادی فرانسه در دوره های مختلف نشان می دهد بودجه فرهنگی همواره از حمایت جدی برخوردار بوده است، پس از افزایش مهم بودجه در سال ۱۹۸۲ (هنگامی که رقم مربوط به وزارت فرهنگ تقریباً دو برابر شد)، دولت توانست نقش خود را در سیاست فرهنگی گسترش دهد. این اتفاقی مهم در امر فرهنگ محسوب میشد. در سال 2006، بودجه این وزارتخانه تقریباً ‎۳ میلیارد یورو بود.  در سال 2016، دولت فرانسه اعلام کرد بودجه ای که به فرهنگ اختصاص یافته است به 3.6 میلیارد یورو افزایش یافته است .این بزرگ‌ترین رقم تا آن زمان محسوب میشد. در سال 2022، بودجه وزارت فرهنگ (بدون بخش پخش عمومی) برای نخستین بار از ‎4 میلیارد یورو عبور کرد و رقم ‎4.083 میلیارد یورو اعلام شد.  در سال 2024 بودجه تخصیص یافته برای مأموریت «فرهنگ + رسانه‌ها» به ‎4.466 میلیارد یورو رسید.

بخش مهمی از هزینه های فرهنگی نیز در سطح محلی است. در گزارش 2019–2020، هزینه‌های فرهنگی محلی (شوراها، شهرداری‌ها، نهادهای محلی) نیز بسیار گسترده‌اند؛ به طوری که بودجه دولتی (وزارت) تنها بخشی از کل هزینه فرهنگی کشور است.

بنابراین اگر «میانگین بودجه مرکزی» را در نظر بگیریم، در بازه دو دهه گذشته معمولاً بین ۳ تا ۴.۵ میلیارد یورو در سال بوده است. اگر «هزینه کل فرهنگی» (دولت + محلی + خصوصی + حمایت‌های مالیاتی و خیّرانه) را در نظر بگیریم، این رقم بسیار بزرگ‌تر است. بر اساس گزارش‌ها، در ۲۰۱۹ بخش وسیعی از زیرساخت‌های فرهنگی (موزه‌ها، سالن‌های نمایش، مدارس هنر، مراکز محلی) تحت پوشش بودجه دولتی و محلی قرار دارد.

بودجه فرهنگ در 2025

در سال 2025 اما با شرایط دیگری مواجه هستیم. بر اساس برآورد رسمی برای ماموریت وزارت فرهنگ در سال ۲۰۲۵،  ۳,۹۱۸ میلیارد یورو بودجه تخصیص یافته است. با این حال، پس از مصوبه اولیه، «اصلاحات و لغو اعتبار» انجام شده و بر اساس سند داخلی و تحلیل‌های نمایندگان صنفی، حدود ۱۰–۱۱۵ ‌میلیون یورو از اعتبار حذف یا لغو شده است. در برخی دیگر از گزارش ها اشاره شده که در بودجه ۲۰۲۵ «۱۵۰ میلیون یورو» از بودجه کل بخش «فرهنگ  بعلاوه رسانه/فرهنگ عمومی» کاهش یافته است.

هم‌زمان شوراهای منطقه‌ای نیز به طور گسترده یارانه‌های فرهنگی را قطع کرده‌اند . طبق گزارش‌ها شوراهای محلی نیز در مجموع حدود ۲.۲ میلیارد یورو کمک دولت را از دست داده‌اند، که باعث کاهش شدید بودجه فرهنگ در بسیاری از مناطق شده است. بخش حمایت از جوانان و دسترسی عمومی به فرهنگ نیز در همین تلاطم قرار گرفته است برنامه Pass Culture (که برای تسهیل دسترسی جوانان به فرهنگ و هنر است) با کاهش اعتبار مواجه شده و در ۲۰۲۵ تسهیلات آن نیز کاهش یافته‌است.

این کاهش‌ها به تعطیلی یا کاهش فعالیت موزه‌ها، سالن‌های تئاتر و جشنواره‌ها، کاهش فرصت‌های کار و خلاقیت برای هنرمندان و کارکنان فرهنگی، و محدود شدن دسترسی عمومی به فرهنگ منجر می‌شود.  این امر سبب شده نهادهایی مانند آکادمی هنرهای زیبا با انتشار بیانیه ای اعتراض شدید خود را نشان دهد وهشدار دهد که این «کاهش خشونت‌آمیز» بودجه می‌تواند خلاقیت و آزادی‌های دموکراتیک را تهدید کند. در کنار چنین اعتراضاتی، جنبشی به نام  Debout pour la culture (به پا خیز برای فرهنگ) شکل گرفته و هنرمندان، فعالان فرهنگی و عموم مردم را به اعتراض علیه این سیاست فراخوانده است.

اولویت بندی برای تخصیص بودجه

در کنار آنچه مطرح میشود، نکته ای که بسیار مهم و بر مساله تخصیص بودجه ها در فرانسه قطعا موثر است و در میان گزارشات دولتی و ارقام و اعداد اعلام شده نیز خود نمایی می کند، تاثیر جنگ اوکراین بر اقتصاد فرانسه است. فرانسه از طریق حمایت از اوکراین رسما وارد جنگ شده است و صرف هزینه برای این امر طبعا تاثیر خود را بر روی بخشهای دیگر نشان می دهد. پس از آغاز جنگ در ۲۰۲۲، دولت فرانسه تصمیم گرفت تا بودجه دفاعی را به طور جدی افزایش دهد. براساس مصاحبه‌ها و تصمیمات رسمی، بودجه دفاعی تا سال ۲۰۲۷ باید به ۶۴ میلیارد یورو برسد یعنی تقریباً دو برابر آنچه در ۲۰۱۷ بود. در گزارش رسمی برنامه ی راهبردی امنیت و دفاع فرانسه (۲۰۲۵) دیده می‌شود که کشور در شرایط مهیب امنیتی / شرایط جنگی اقتصادی توصیف میشود و برای تقویت دفاع و امنیت، افزایش تولید نظامی و تأمین منابع لازم برای تجهیز نیروها را در دستور کار دارد. افزایش فشار روی بودجه دفاعی  به ویژه با هدف پاسخ به تهدیدهای ناشی از جنگ روسیه علیه اوکراین  باعث تشدید نیاز به تعدیل بودجه‌ در سایر بخش‌ها برای کنترل کسری بودجه شد.  همزمان با این اولویت دفاعی، بودجه عمومی کشور به گونه‌ای تدوین شد که در آن صرفه‌جویی و کاهش هزینه در بخش‌های مختلف از جمله فرهنگ پیش بینی شد.  اگرچه تلاش میشود این نکته که از مسیر بازخوانی مستندات قابل درک است، کمتر بصورت واضح بیان شود.

از آنجا که تلاطم های اقتصادی دامن گیر بخش اعظمی از کشورهاست، عوامل و راهکارهای کاهش هزینه ایی نیز می تواند مشترک باشد. مطالعات نشان می دهد مسائل و سیاست هایی چند از جمله عوامل موثر در بروز چنین تغییری در فرانسه بوده اند. برای مثال، الزام به کنترل هزینه‌های عمومی و ضرورت کاهش کسری و تطبیق با اهداف مالی کلان کشور و مستندات بودجه‌ای نشان می‌دهد که فشار عمومی جهت مهار هزینه‌ها و اصلاح تراز مالی کشور یکی از عوامل پس‌زمینه این اتفاق است؛ در چنین شرایطی دولت‌ها معمولاً به «آرشیو کردن» یا «کاهش» برخی اعتبارات غیرضروری یا قابل تعویض روی می‌آورند. آنچه در این میانه مهم است تعریف "اعتبارات غیر ضروری" از دید دولت است که مشخص می کند این بودجه از کدام ناحیه باید کاسته شود.

تصمیمات سیاسی برای بازتخصیص اولویت‌های هزینه‌ای در دولت مرکزی نیز از دیگر عوامل بوده است. متن و تحلیل لایحه ی بودجه ۲۰۲۵ (PLF) و اطلاع‌رسانی وزارت فرهنگ نشان می‌دهد که اگرچه رقم کلی ماموریت فرهنگ اعلام شده، ثابت یا در سطح سال های گذشته بوده، اما در مراحل اجرای بودجه و برای «بستن» تراز نهایی، کسری‌ها و لغوِ برخی اعتبارات اعمال شده است . وزارت و دولت این بازتوزیع‌ها را به عنوان سیاستِ اولویت‌گذاری توصیف کرده‌اند.

ارزیابی کارآیی برخی برنامه‌ها و در نتیجه بازنگری در منابع آن‌ها (مثلاً Pass Culture و برخی زیر برنامه‌ها) نیز در این امر بی تاثیر نبوده اند. گزارش‌ها و بررسی‌های دیوان محاسبات کشور پیش و پس از سال ۲۰۲4 درباره ی برنامه‌هایی مانند Pass Culture و سیاست‌های آموزش و دموکراتیزاسیون فرهنگی مبین آن است که ارزیابی عملکرد این طرح‌ها یکی از دلایل تعدیل اعتبارات در جهت بهینه‌سازی یا کاهش هزینه بوده است.

علاوه بر موارد گفته شده، وضعیت بودجه‌های محلی و فشار بر مقامات محلی برای کاهش آن که به‌صورت غیرمستقیم موجب کمبود منابع فرهنگی شد نیز نشان می‌دهند که بسیاری از هزینه‌های فرهنگی در فرانسه از سطوح محلی تأمین می‌شود و کاهش ظرفیت مالی شهرداری‌ها و مناطق موجب شد که بارِ دولت مرکزی یا تعدیلات در بودجه ی ملی بازتاب پیدا کند. دیوان محاسبات در گزارش‌های مربوط به امور مالیه ی محلی به این فشارها اشاره کرده است.

اقدامات تقنینی یا مدیریتی جهت بستن حساب و اصلاح عملی برای بستن بودجهی سال یا تطبیق دادن آن با تصمیمات مالی کلان نیز از دیگر عوامل است که سبب شده دولت اقدام به حذف یا لغوِ بخشی از اعتبار می‌کند؛ اتحادیه‌ها و نهادهای صنفی و همچنین رسانه‌ها این «لغو اعتبار»ها را ثبت و گزارش کرده‌اند و از همین منظر بخش‌هایی از کاهش‌ها قابل رصدند.

تاثیر بلند مدت کاهش بودجه فرهنگی

کاهشِ پیوستهی اعتبارات موجب می‌شود موزه‌ها، سالن‌های نمایشی، کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی نتوانند تعمیرات، نگهداری و نوسازی لازم را انجام دهند؛ در نتیجه زیرساخت‌ها به تدریج فرسوده می‌شوند و کیفیت و تنوع برنامه‌ها افت می‌کند. این اثر در گزارش اجرای بودجه و تحلیل دیوان محاسبات و همچنین در واکنش‌های آکادمی هنرهای زیبا ذکر شده است. علاوه بر این وقتی بودجه‌های دولتی و یارانه‌های محلی کاهش یابد، برنامه‌های دموکراتیزاسیون فرهنگ (مثل آموزش هنری در مدارس، برنامه‌های محلی و Pass Culture) تضعیف می‌شوند؛ نتیجهی بلندمدت آن افزایش فاصلهی دسترسی میان مناطق شهری/مرکزی و مناطق حاشیه‌ای و محروم به مقوله های فرهنگی و هنری است. گزارش‌های اتحادیه‌ها و تحلیل‌های لایحه بودجه 2025 این نگرانی را تأیید کرده‌اند.

کاهش اشتغال و «دیگرزایی» اقتصاد خلاق نیز می تواند از دیگر تاثیرات بلند مدت این کاهش بودجه باشد. بخش فرهنگ و صنایع خلاق شغل‌ساز و مولد ارزش‌افزوده است. کاهش بودجه و قطع یارانه‌ها به تعطیلی رویدادها، کاهش تولید نمایشگاه/فیلم/نمایش منجر شده و در نهایت امنیت شغلی بخشی از هنرمندان و کارکنان فرهنگی را از آنها سلب خواهد نمودکه نگرانی از «خروج نیروی کار خلاق» را تقویت می‌کند.

نگهداری و احیای آثار و بناهای تاریخی نیازمند سرمایه‌گذاری منظم است. تأخیر در تعمیرات یا کاهش کمک‌های حفظ و احیاء باعث بدتر شدنِ وضعیت آثار و در بلندمدت هزینه‌های بالاتر یا حتی از دست رفتن برخی آثار می‌شود. این در حالیست که وزارت فرهنگ فرانسه به نقش مستمر سرمایه‌گذاری دولتی در حفاظت میراث اشاره کرده‌است.

فرهنگ نقش سازنده‌ای در ایجاد سرمایه اجتماعی، گفتگوهای مدنی و آموزش غیررسمی دارد. کاهش دسترسی و برنامه‌های فرهنگی در مدارس یا محلات می‌تواند به کاهش مشارکت مدنی و افتِ کارکردهای اجتماعی-فرهنگی منجر شود. وقتی منابع دولتی کاهش یابد، نهادها بیشتر به سفارشات و کمک‌های خصوصی متکی می‌شوند. این سوگیری و تکیه بیشتر به حمایت خصوصی می‌تواند انتخاب‌های فرهنگی را به سمت محتوایی که برای حامیان جذاب‌تر است متمایل کند و وظیفهی عمومی فرهنگ شامل ارتقا فرهنگی، انتقال ارزشها و مفاهیم ارزشمند فرهنگی و تمدنی با تکیه بر دسترسی برابر، حفظ تنوعِ فرم‌ها و حمایت از آثارغیرتجاری را تضعیف کند.

در فرانسه سهم بزرگی از هزینه‌های فرهنگی از سوی بخشهای محلی (شوراها و شهرداری‌ها) تأمین می‌شود؛ کاهش کمک‌های دولتی به این نهادها (مثلاً کاهشی که در لایجه 2025 گزارش شد) باعث می‌شود که مناطق ضعیف‌تر نتوانند برنامه‌های محلی را حفظ کنند و بدین ترتیب نابرابری فرهنگی تقویت شود.

آنچه مهم است دانستن این نکته است که بخش فرهنگ که پیشتر با شوکِ انرژی و تورم دست به گریبان بوده است، کاهش بودجه را کمتر تاب‌آور می‌سازد؛ این سبب خواهد شد که در مواجهه با بحران‌های بعدی (مثلاً افزایش هزینه انرژی یا بحران‌های اقتصادی) نهادهای فرهنگی آسیب‌پذیرتر باشند و صدماتی دومینو وار را تقبل نمایند.

در کنار همه این موارد اما دانستن این امر ضروری است که واقعیت ایجاب میکند هر کشوری اولویت ها را در زمان به درستی تشخیص دهد و برای آن برنامه ریزی نماید.

منابع :

Le Monde – Les Décodeurs, « What’s in the French State’s 2025 Budget? », Le Monde, 7 février 2025.

Euronews Culture, « Stand up for Culture : Artists Protest France’s Culture Budget Cuts », Euronews, 4 février 2025.

Le Monde, « Why France Is Cutting Funding to Hundreds of Thousands of Local Associations », Le Monde, 2025.

Le Monde – Les Décodeurs, « How the French Government Plans to Reduce Public Deficit in 2025 », Le Monde, 2025.

Euronews, « Cuts to Cultural Spending Spark Concern Among French Museums and Artists », Euronews, 2025.

Secrétariat général de la défense et de la sécurité nationale (SGDSN), Revue nationale stratégique 2025, Gouvernement de la République française, 2025.

TRT Farsi, « Rapport sur l’augmentation du budget de défense de la France jusqu’en 2027 », TRT Farsi, 2025.

Académie des Beaux-Arts. Communiqué – Coupes budgétaires visant les arts et la culture. Institut de France, 5 février 2025.

CFDT-Culture. Analyse du PLF 2025 : un budget d’attente qui fragilise la Culture. Syndicat CFDT-Culture, 2025.

Cour des comptes. Analyse de l’exécution budgétaire 2024 – Mission Culture. Cour des comptes, République française, 2025.

Euronews Culture. « Stand up for Culture : Artists Protest France’s Culture Budget Cuts », Euronews, 4 février 2025.

Euronews. « Cuts to Cultural Spending Spark Concern Among French Museums and Artists », Euronews, 2025.

Le Monde – Les Décodeurs. « What’s in the French State’s 2025 Budget ? », Le Monde, 7 février 2025.

Le Monde – Les Décodeurs. « How the French Government Plans to Reduce Public Deficit in 2025 », Le Monde, 2025.

Le Monde. « Why France Is Cutting Funding to Hundreds of Thousands of Local Associations », Le Monde, 2025.

Ministère de la Culture. Le budget du ministère de la Culture – Projet de loi de finances 2025 (PLF 2025). Gouvernement de la République française, 2025.

Secrétariat général de la défense et de la sécurité nationale (SGDSN). Revue nationale stratégique 2025 (RNS 2025). Gouvernement de la République française, 2025.

TRT Farsi. « Rapport sur l’augmentation du budget de défense de la France jusqu’en 2027 », TRT Farsi, 2025.

UNESCO. Culture and Sustainable Development: The Role of Public Cultural Funding. UNESCO, 2024.